De criminologie is een relatief jonge, multidisciplinaire gedragswetenschap die criminaliteit en de maatschappelijke reactie hierop als onderzoeksobject hanteert. Kortom: wat is criminaliteit, wat ligt hieraan ten grondslag en wat zijn de maatschappelijke gevolgen? De criminologie is multidisciplinair omdat hierin verschillende disciplines gecombineerd zijn, de nadruk ligt op Rechten, Psychologie en Sociologie. Criminologen vergaren wetenschappelijke kennis om daarmee bij te dragen aan een effectievere en humanere aanpak van criminaliteit. Onderzoeksmethoden zijn essentieel voor een criminoloog en hiermee worden de fasen van criminaliteitspreventie tot aan bestraffing, en zelfs terugkeer in de maatschappij en eventuele recidive, internationaal geanalyseerd. Criminologen beperken zich niet tot bepaalde delicten, maar onderzoeken alle criminaliteitsvormen: van ’traditionele’ tot aan ‘moderne’ criminaliteit (respectievelijk bijvoorbeeld drugshandel en cybercrime). Overigens zijn ook hybridevormen mogelijk, denk bijvoorbeeld aan drugshandel via het dark web. Criminologen kampen bij delicten met uiteenlopende casuïstische vraagstukken: hoe heeft het delict kunnen plaatsvinden (gelet op bijvoorbeeld de omgeving), had het delict voorkomen kunnen worden en wat is een geschikte interventie om dergelijke delicten in de toekomst te voorkomen? Het onderzoeksgebied van criminologen beperkt zich niet per definitie tot daadwerkelijke criminelen. Ook omstanders en slachtoffers van strafbare feiten behoren tot het onderzoeksdomein van een criminoloog. Zo omvat victimologie de wetenschap van (geanticipeerd) slachtofferschap en de consequenties hiervan. Een voorbeeld hiervan is de veiligheidsbeleving van bewoners van een wijk waarin zich recent een ernstig misdrijf heeft voorgedaan.

Vooral wegens de wijzigingen in strafbaarstellingen binnen onze strafwetgeving is de criminologie een zeer veranderlijk vakgebied. Zo worden er nieuwe delicten toegevoegd (criminalisering), maar ook bestaande delicten geschrapt (decriminalisering). Wat al dan niet strafbaar is, is zeer uiteenlopend gelet op verschillende landen en verschillende tijdperken. Dit bemoeilijkt zowel internationaal als historisch vergelijkend onderzoek waardoor voorzichtigheid en oplettendheid hierbij geboden is. Dit zal ik illustreren. Stel dat u het aantal zedendelinquenten per 100.000 inwoners wilt vergelijken tussen Nederland en de Verenigde Staten. Een interessant vraagstuk waarvan de beantwoording wordt bemoeilijkt door de uiteenlopende strafbaarstellingen. In Texas kunt u namelijk geregistreerd worden als sex offender indien u betrapt wordt op wildplassen, in Nederland niet. Hierdoor is een vergelijkend onderzoek tussen beide landen weinigzeggend: de invulling van de strafbaarstellingen ligt te ver uiteen om een zinvolle vergelijking mogelijk te maken. Dit geldt ook indien slechts een aantal staten een andere invulling van het delict hanteren. Kritisch gebruik van gedegen onderzoeksmethoden is uiterst belangrijk. Dat ook een historisch vergelijkend onderzoek lastig is blijkt uit het volgende voorbeeld. Stel nu dat u het aantal zelfmoorden anno nu wilt vergelijken met het aantal zelfmoorden anno middeleeuwen. In de middeleeuwen werd zelfmoord juridisch gezien als moord beschouwd waardoor dit strafbaar was. Dit was vooral religieus van aard: iemand die zichzelf van het leven beroofd had kon hierdoor bijvoorbeeld geen christelijke begrafenis krijgen. Vandaag de dag wordt zelfmoord niet beschouwd als moord. Hierdoor worden bij een historisch vergelijkend onderzoek naar zelfmoord in feite twee verschillende zaken met elkaar vergeleken.

Een actueler voorbeeld van veranderlijke strafbaarstellingen als gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen is de coronapandemie. Eind januari 2021 werd in Nederland de avondklok ingevoerd voor de duur van drie maanden. In die periode deelde de politie in totaal ruim negentigduizend boetes (ter waarde van €95,- per boete) uit aan personen die zich zonder geldige reden op straat begaven tijdens de avondklok. Momenteel kan het niet dragen van een mondkapje op de daartoe aangewezen locaties (zoals het openbaar vervoer) resulteren in een boete. Door nieuwe ontwikkelingen en daarmee veranderlijke vormen van criminaliteit is het onderzoeksobject van criminologen variabel. Het dynamische element van de criminologie maakt het een uiterst interessant vakgebied.